Nüfus Yapısı ve Nüfus Yapısı Özellikleri

Nüfus yapısı dediğimizde aklımıza beş temel özellik gelir. Bunlar:

• Nüfusun yaş yapısı,
• Nüfusun cinsiyet yapısı,
• Nüfusun eğitim durumu,
• Nüfusun sektörel dağılımı,
• Nüfusun kır kent durumudur.

Yukarıda verilen özellikler bize bir ülkenin nüfusunun genel yapısı hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar.

Nüfusun yaş durumu, ülkedeki genç nüfus, çalışma çağındaki nüfus ve yaşlı nüfus oranları ile ifade edilir. Yaş durumu ile ilgili verileri ülkelerin geleceğe yönelik yatırım­larının yönünü tayin etmesi açısından önemlidir. Genç nüfusun çok olması bütçeden eğitime daha çok pay ayrılması demektir. Bu şekilde ortaya çıkan ve insana bağlı ola­rak gelişen yatırımlara demografik yatırım denir. Demografik yatırım payının yüksek olduğu ülkelerde kalkınma hızı da düşer çünkü başka alanlara yönelik yatırım payları­nın az olması ekonomik gelişmenin önündeki en büyük engeldir.

Genç nüfus oranı kadar çalışma çağındaki nüfus oranı da önemlidir. Aktif nüfus oranının fazla olması ülke ekonomisinin güçlenmesine ve kalkınma hızının artmasına neden olur. 65 yaş ve üzeri nüfus ise yaşlı nüfus grubunu oluşturur. Çalışma çağında olmayan nüfusa bağımlı nüfus denir. Genç nüfus ve yaşlı nüfus sayısının oranının fazla olması aynı zamanda bağımlı nüfusun artması demektir. Bağımlı nüfusun fazla olması ekonomik açıdan bütçeye ek yük getirir. Gelişmiş ülkelerde bağımlı nüfus oranı az iken geri kalmış ya da gelişmekte olan ülkelerde bağımlı nüfus oranı fazladır. Özel­likle geri kalmış ülkeler kalkınma hızını yükseltebilmek için bağımlı nüfus oranını azaltma yönünde çeşitli nüfus politikalar geliştirir.

Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı üç ana başlıkta toplanır:

• Genç (Çocuk) Nüfus (0-14 yaş)
• Olgun (Yetişkin) Nüfus (15-64 yaş)
• Yaşlı Nüfus (65 + yaş)

Nüfusun cinsiyet durumu, ülkedeki kadın ve erkek nüfusun sayıca oranıdır. Dün­yada ve ülkemizde genel olarak kadın ve erkek nüfus oranları birbirini yakın takip etse de erkek nüfusu biraz daha yüksektir. Yaşanan savaşlar, göçler, salgın hastalıklar ve doğal afetler bu dengeyi zaman zaman bozabilir.

Bir ülke içinde kadın ve erkek nüfusunun dağılışı her zaman düzenli olmayabilir. Bu duruma sanayileşme, göç hareketleri ve askerî birliklerin varlığı gibi faktörler etki eder. Erkek nüfus sanayileşmenin fazla olduğu şehirlerde iş imkânlarının da geniş olması sebebiyle daha fazla olmaktadır. Bununla beraber askerî birliklerin bulundu­ğu şehirlerde erkek nüfusu fazladır. Nüfusun eğitim durumu, okur-yazar nüfus ora­nı, okullaşma, üniversite eğitimi gibi sayısal verilere ulaşmamızı sağlar. Okullaşmanın artması eğitimdeki yeniliklerin takip edilip uygulanması ülkedeki nitelikli insan sayı­sını büyük ölçüde arttırır.

Çalışma çağındaki olgun nüfusun sektörel dağılımı ülke ekonomisinin dayandığı temel gelirleri gösteren bir veridir. Gelişmiş ülkelerde sanayi, hizmet, ticaret gibi sek­törel faaliyetlerde istihdam eden nüfus, geri kalmış ya da gelişmekte olan ülkelerde bi­rincil ekonomik faaliyetlerde (tarım, hayvancılık,ormancılık) çalışır. Nüfus sayımları sonucunda elde edilen kır-kent nüfus oranları, o ülkedeki kültürel ve ekonomik doku hakkında bize bilgi verir. Kentsel nüfusun fazla olması gelişmişliği ifade ederken kırsal nüfusun fazla olması ise geri kalmışlığın bir göstergesi sayılabilir.

Kaynak: Coğrafya – 4 / Yazar: Hülya YAVUZ (Kaynaktan derlenmiştir.)